CLT i wilgoć – pełna historia bez mitów

Płyta CLT składa się z kilku (zwykle 3 – 7) warstw litego drewna, klejonych krzyżowo. Taka budowa daje dwie kluczowe cechy:

1. Masywność – grubość 100–160 mm oznacza kilkadziesiąt kilogramów drewna na każdy metr kwadratowy ściany. To ogromny magazyn wilgoci i ciepła.
2. Higroskopijność – drewno naturalnie wchłania parę wodną, gdy w pomieszczeniu jest jej nadmiar, i oddaje ją, gdy powietrze wysycha. Skutkuje to stabilniejszym mikroklimatem.

W języku norm (EN 16351, Eurokod 5) opór dyfuzyjny drewna opisuje bezwymiarowy współczynnik µ. Dla CLT to zwykle 50 – 100. Jeśli grubość panelu wynosi 0,10 m, otrzymujemy parametr Sd ≈ 5 – 10 m (Sd = µ × d). To wartość umiarkowana: materiał ani nie jest „membraną” blokującą parę, ani w pełni swobodnie paroprzepuszczalny.

Przy wilgotności względnej powietrza 40 – 60 % drewno CLT stabilizuje się na 8 – 12 % wilgotności materiału – bez wpływu na nośność i estetykę.

Dyfuzja to powolne, cząsteczkowe przenikanie pary wodnej przez materiał pod wpływem różnicy ciśnień cząstkowych. W masywnej płycie CLT diffuzja wyhamowuje na tyle, że w ciągu doby do wnętrza panelu trafiają ilości wody liczone w gramach na metr kwadratowy – i są bez trudu buforowane.

Konwekcja to zupełnie inny świat: strumień powietrza niesie parę wodną przez szczeliny, przebicia i nieszczelności w paroizolacji. Jeden otwór wielkości główki zapałki, przy różnicy ciśnień 20 Pa, potrafi wtłoczyć do przegrody gramy wody na godzinę – czyli setki razy więcej, niż dyfuzja w tym samym czasie. Dlatego w lekkim szkielecie folia paroszczelna musi być uszczelniona na 100 %; pojedynczy przeciek eliminuje sens całego układu.

W CLT sytuacja jest odwrotna: płyta jest sama w sobie powietrznoszczelna. Nie ma wewnętrznych pustek ani osobnej paroizolacji, którą można niechcący przedziurawić. Pozostaje zatem jedynie kontrolowana dyfuzja – proces wolny, przewidywalny i bezpieczny.

Typowy dom z czteroosobową rodziną to około 11–12 l pary wodnej na dobę:

• oddychanie + czynności codzienne ≈ 3 l,
• kąpiel i prysznic ≈ 2,5 l,
• gotowanie ≈ 2 l,
• pranie i suszenie ≈ 3 l.

To średnio 0,5 l na godzinę.

Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła (HRV/ERV) przy wydajności 150 m³/h usuwa około 95 % pary wodnej (10,5–11 l/d). Pozostały 1 l staje się naturalnym ładunkiem dla przegród – drewniane ściany CLT pochłaniają go chwilowo i oddają, gdy wilgotność powietrza spada.

Wentylacja grawitacyjna bywa kapryśna: przy bezwietrznej pogodzie wydajność spada do 30 m³/h, co oznacza, że odprowadza ledwie połowę wilgoci. Brak równowagi musi pokryć dyfuzja i (bardziej niebezpieczna) konwekcja. W domu szkieletowym wystarczy mikroszczelina w folii, by para wodna znalazła skrót i skropliła się w warstwie izolacji.

Zgodnie z PN‑83/B‑03430/Az3 minimalna wydajność wywiewu dla łazienki z natryskiem wynosi 50 m³/h. Przyjmijmy taką wartość jako wymianę całodobową.

• Dzienna produkcja wilgoci: prysznic (2 ×) ≈ 2,2 l, pranie + suszenie ≈ 0,5 l, oddychanie ≈ 0,3 l
  Łącznie: 3 l/d.
• Usuwanie przez wentylację: przy różnicy wilgotności absolutnej Δw ≈ 4,5 g/kg (powietrze wewnętrzne 20 °C/50 % RH vs. powietrze zewnętrzne 10 °C/70 % RH) strumień 50 m³/h usuwa:
  50 m³/h × 1,2 kg/m³ × 4,5 g/kg ≈ 270 g/h
  (≈ 6,5 l w ciągu doby).
  Nawet przy dwukrotnie mniejszej Δw wentylacja odprowadza > 3 l/d.
• Bilans: cała para wodna powstała w łazience jest usuwana wentylacją. CLT pełni wyłącznie rolę chwilowego bufora (setki gramów bezpiecznie absorbowane po prysznicu) i wysycha w kilka godzin, pozostając daleko od warunków kondensacji (temperatura powierzchni ≈ 19 °C, punkt rosy ≈ 15 °C).

Stosowanie w CLT szczelnych folii paroizolacyjnych to przenoszenie rozwiązań z zupełnie innej technologii. Sprowadza ryzyko – bo zamyka wilgoć po obu stronach i likwiduje naturalną możliwość oddychania drewna. W CLT kluczowe jest co innego: szczelność powietrzna połączeń paneli (taśmy, masy, manszety) i oddychająca warstwowość od wewnątrz na zewnątrz.

1. Airtight ≠ vapourtight – uszczelniaj łączenia paneli, a nie twórz dodatkowej folii.
2. Zamiast folii stosuj paroprzepuszczalne wykończenia: oleje, lakiery dyfuzyjne, płyty cementowo‑włókniste w strefie natrysku.
3. W miejscach przebicia instalacji używaj manszet elastomerowych zapewniających ciągłość szczelności powietrznej.
4. Zaprojektuj wentylację mechaniczną z Higrostatem – regulacja wydatku przy RH > 70 % natychmiast usuwa nadwyżkę pary.

1. Masywne płyty CLT i lekkie ściany szkieletowe to dwa różne światy. W CLT rządzi powolna dyfuzja, w szkielecie – groźna konwekcja przez każdą mikroszczelinę. Dlatego CLT nie wymaga agresywnej folii paroizolacyjnej; potrzebuje jedynie:

   • szczelnych połączeń powietrznych,
   • otwartej dyfuzji,
   • sprawnej wentylacji.

   CLT nie boi się wilgoci – pod warunkiem, że my nie będziemy walczyć z nim na siłę, stosując rozwiązania obce jego naturze.

   ---

   Bibliografia skondensowana: EN 16351, EN 1995‑1‑1, EN ISO 13788, Fraunhofer IBP (Burmester 2020), Viitanen et al. 2020, oraz dane własne Modus House z pomiarów budynków referencyjnych.